Acıkınca Neden Sinirli Oluyoruz?

Düşünsenize Ramazan ayında oruç tutan pamuk gibi bir arkadaşınız, akşam üzeri herkese kükreyen bir aslana dönüşebiliyor ya da iftar vaktine yetişmeye çalışan insanların sinirden trafikte birbirlerine yaptıklarını. Yeşil ışıkta geçtiğim için tepki aldığım bile olmuştur. Aç kaldığımızda neden sinirleniyoruz?

Başka bir örnek vermek gerekirse; adaya giderken ne kadar efendi bir insan dediğimiz Survivor yarışmacısı orada anlamsız bahaneler üreten sinirli biri haline nasıl da dönüşüveriyor. Bu durum bazılarımızı çok daha çabuk etkilese de genel olarak acıkınca vücudumuzda neler değişiyor da hareketlerimiz agresifleşiyor?

Açken Neden Sinirliyiz? | Karikatür: Yiğit Özgür

Acıkınca Neden Sinirli Oluyoruz?

Aç Kalınca Vücudumuzda Neler Oluyor?

Yediğimiz besinlerde bulunan proteinler, karbonhidratlar ve yağlar, sindirim sürecinde amino asit, glikoz ve yağ asidi gibi yapı taşlarına ayrılır. Vücudun enerjiyi nasıl ürettiği konusuna bu bölümde ayrıntılı olarak ele almayacağız fakat basitçe bu yapı taşlarının vücudun ihtiyacı olan enerjiyi sağlamak amacıyla çeşitli organlara dolaşım yolu ile aktarıldığını ve enerjiye dönüştürüldüğünü söyleyebiliriz.

Son besin alımı yapıldıktan sonra zaman geçtikçe, kan dolaşımında bulunan bu yapı taşların oranı yavaş yavaş azalmaya başlar. Yapı taşları arasındaki glikoz özellikle beynimizin işlevlerini yerine getirmesi açısından çok önemlidir.

Uzun süre aç kaldığınızda vücudunuzun direncinin azalmaya başladığını hissedersiniz. Bu durumda kandaki şeker seviyesinin azalmasından dolayı basit görünen şeyler bile size zor gelmeye başlayabilir. Örneğin bu durum; konsantre olmakta zorlanmaya, konuşurken kelimeleri karıştırmaya, kelimeleri söylerken diliniz dönmemesine bile neden olabilir.

Glikoz belirli bir seviyenin altına indiğinde, enerji için glikoza bağlı olan beyin, vücudu yaşamı tehdit edici bir durumda olduğu konusunda uyarır.

Acıkınca Neden Sinirli Oluyoruz? | Kan Şekerinin Düşmesinin Vücuda Etkileri

Açlık Halinde Hormonların Etkisi

Kan şekeri düzeyleri belli bir seviyeye düştüğünde, beynimiz vücudumuzdaki çeşitli organlara kan dolaşımındaki glikoz miktarını artıran hormonları sentezlemesi ve salgılaması için uyarı gönderir. Bunlardan biri böbrek üstü bezlerinin ürettiği adrenalin hormonudur.

Aslında adrenalin, güvenliğimizi tehdit eden bir şey gördüğümüzde, duyduğumuzda hatta düşündüğünüzde, ani bir korkuya verilen kan dolaşımına salınan ana hormonlardan biridir. Kavga durumlarında ya da acil bir durumda insanların birbiriyle yüksek sesle konuşmasında, bu olağanüstü durumlardaki adrenalin salgısı etkilidir.

Kan şekeri düşünce böbrek üstü bezlerinden salgılanan adrenalin, karaciğerde depolanmış glikojeni glikoza çevirir. Bu sırada pankreastan salgılanan glukagon, glikozun karaciğer hücrelerinden kana geçişini artırır. Böylece kan şekeri aynı seviyede tutulmaya çalışılır.

Açlık Halinde Hormonların Etkisi | Acıkınca Neden Sinirli Oluyoruz?

Açlığın öfkeyle bağlantılı olmasının bir başka nedeni de, her ikisinin de ortak genler tarafından kontrol edilmesidir. Böyle bir genin ürünü, aç olduğunuzda beyne salınan doğal bir beyin kimyasalı olan nöropeptid Y (NPY) ‘dir. Beyinde özel sinir hücreleri tarafından üretilen gen taşıyıcılardır.

İlginizi Çekebilir : Genetik Biliminin Babası Gregor Johann Mendel ‘i tanımak ister misiniz? Gregor Mendel Kimdir?

Açlık sırasında beyne salgılanan nöropeptid Y adlı kimyasal da beyindeki farklı almaçlara etki ederek açlık ve öfke durumlarının düzenlenmesinde görev alır.

Beyinde açlığı kontrol etmek için hareket etmenin yanı sıra , nöropeptid Y ve Y1 reseptörü de öfke veya saldırganlığı düzenler. Buna paralel olarak, beyin omurilik sıvısında yüksek düzeyde nöropeptid Y (NPY) bulunan insanlar da yüksek düzeyde saldırganlık gösterme eğilimi görülmüştür.

Açlığın öfkeyle bağlantılı olmasının bir başka nedeni de, her ikisinin de ortak genler tarafından kontrol edilmesidir. | Acıkınca Neden Sinirli Oluyoruz?

Görüldüğü üzere açlık halinde öfkeye yatkın olmanın birden fazla biyolojik sebebi mevcuttur.

Aslında canlıların açlığa böyle agresif tepki vermesi normal bir durum olarak algılanmalıdır. Sadece biz insanlar olarak bakarsak evet, acıktığında sağa sola sebepsiz sinirlenen biri bize garip gelebiliyor ve bu durumu anlamsız bulabiliyoruz. Ama aç olan diğer organizmaları (özellikle hayvanları) düşündüğümüzde; aç olan organizmalar geride bekler ve nezaketle başkalarının onlardan önce yemelerine izin verirse, türleri ölebilir hatta ortadan kalkabilir. İşte beyin bu duruma bir tedbir alarak tüm bunları yönetiyor.

Siz yine de aç kaldığınızda daha sakin olmaya çalışın. Birazdan buluşacağınızı bildiğiniz yemek için bu tepkinin çok fazla olabileceğini düşünün. Yemek hazır olana kadar ruhunuzu doyurmayı ve bir kitap okumayı deneyin. Hem bakın size bir de güzel kitap tavsiye listesi paylaşıyorum. Afiyet olsun.

Kaynaklar:

• https://theconversation.com/health-check-the-science-of-hangry-or-why-some-people-get-grumpy-when-theyre-hungry-37229
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19822185
• Bilim Teknik Dergisi Şubat 2017 Sayısı
• http://www.hngn.com/articles/111654/20150722/hangry-science-explains-why-people-angry-when-hungry.htm
• http://time.com/4010208/hangry-low-blood-sugar/