Uyurken Neden Hapşırmayız?

Hapşırmak… Coronovirüsle mücadele ettiğimiz şu günlerde ne kadar da ürkütücü bir kelime. Öyle ya birinin sizin yanınızda hapşırması, ondan ışık hızında uzaklaşmanız gerektiği duygusunu size uyandırıyor. Peki ya hiç merak ettiniz mi uyurken neden hapşırmayız?

Neden Hapşırıyoruz?

Hapşırma, genel olarak vücudumuza solunum yoluyla giren yabancı maddelerin dışarı atılması olayıdır.

Çoğu hapşırma, burun mukusunu etkileyen tahriş edici maddeler nedeniyle ortaya çıkar; hapşırma ile bu tahriş edicilerin (toz, polen, mikroorganizmalar vs.) esasen burun ve boğazdan atılması sağlanır.

Neden Hapşırıyoruz?

Hapşırma için biyolojik süreç aşağıdaki gibidir:

1. Yabancı parçacıklar burun boşluğundaki mukus zarlarına ulaşmadan önce burun kıllarından geçerek burun boşluğuna girer.
2. Bu parçacıklar, öncelikle azot parçacıklarından oluşan organik bileşikler olan histaminlerin salınmasını tetikler.
3. Histaminler, nazal mukus zarlarındaki sinir uçlarını tahriş eder.
4. Tahriş, sinyallerin beyne gönderilmesine neden olur.
5. Beyin sinyalleri burun ve boğazda daha büyük açıklıklar oluşturan faringeal ve trakeal kaslara yönlendirir.
6. Hapşırma meydana gelir.

İlginizi Çekebilir: Hapşırığı Tutmak Zararlı Mı?

Uyurken Neden Hapşırmayız?

Uyurken yatay konumda olmamızdan dolayı mukoza zarları şişer ve dış uyaranlara karşı daha hassas duruma gelir. Aslında bu sebepten uyku sırasında hapşırmaya daha yatkın olmamız gerekir. Ancak bu hassasiyet, uyku sırasında daha az hareket etmemiz ve yatak odamızdaki hava akışı azlığından dolayı burnumuza girebilecek partiküllerin sayısının azalmasıyla dengelenir.

Uyurken Neden Hapşırmayız?

Uyandığımızda, yabancı parçacıklar(toz, polen, mikroorganizmalar vs.) burundaki sinir hücrelerini uyarabilir. Sinirler daha sonra onu tahriş eden şeylerden kurtulmak için hapşırma başlatmak için beyne sinyaller gönderir.

Kesintisiz bir uyku deneyimi yaşamak isteyen beynimiz, uykumuzun rüya gördüğümüz REM (Rapid Eye Movement-Hızlı Göz Hareketi)evresinde bazı nörotransmitterlerin (nöronlar arasında veya bir nöron ile başka bir hücre arasında iletişimi sağlayan kimyasallar) salımını engelleyerek motor nöronları uyarılamaz hâle getirir. REM atonisi adı verilen bu süreçte hapşırmanın da dahil olduğu tüm refleksif tepkiler bastırılır.

REM evresi dışında kalan ve uykumuzun çoğunluğunu oluşturan NREM (non-REM period) adlı bölümlerde ise kaslarımız çalışabildiği halde, burnumuzda hapşırmayı tetikleyen trigeminal motor nöronları baskılanmaya devam eder.

Uyku esnasında burun mukozası fazlasıyla uyarılırsa beynimiz baskılamayı sonlandırarak kasları ve motor nöronları çalışır duruma getirir. Kısa bir uyanıklık ile hapşırma gerçekleşir ve uykuya devam edilir.

Bununla birlikte, bitkisel hayattaki hastaların da uyku ve uyanıklık döngüleri bulunur ve sadece uyanıklık döngülerinde hapşırabilirler.

Kaynaklar:

• https://scienceillustrated.com.au/blog/science/ask-us-can-humans-sneeze-while-sleeping/
• https://www.rd.com/health/wellness/what-happens-when-you-sneeze/
• https://www.tuck.com/can-you-sneeze-in-your-sleep/
• Bilim ve Teknik Dergisi- Haziran 2019 sayısı
• https://tr.wikipedia.org/wiki/N%C3%B6rotransmitter