Alan Turing Kimdir?

Alan Mathison Turing, 42 yıllık kısacık hayatına bugünkü teknolojik gelişmelerin temelini oluşturan birçok şeyi bilim dünyasına kazandıran bir dahidir.

Alan Turing:

Matematik bilgisi ile 2. dünya savaşını sonlandıran, tahminen 14 milyon insanın hayatını dolaylı olarak kurtaran, savaşın 2 yıl erken bitmesini sağlayan, matematikle savaş kazanan adam, İngiliz kriptolog.

Bilgisayar biliminin kurucusu olarak gösterilen, ilk yazılım dilini geliştiren, bugünkü yapay zekanın temelini oluşturan düşünen bilgisayar fikrini ilk ortaya atan, modern felsefe tarihinde en çok alıntı yapılan makalelerden birini yayımlayan (Makinelerin İşleyişi ve Zeka), bilgisayar bilimcisi.

Yaptığı çalışmalar sonucunda, o zamana kadar hiçbir biyoloğun çözemediği, doğada (özellikle canlı varlıklarda) görülen desenlerin nasıl oluştuğunu matematiksel olarak ifade edebilen dahi bir matematikçi.

1948 yılındaki İngiliz Olimpiyatlarına neredeyse yeterli olacak kadar iyi bir maraton koşucusu ve sporcu, 26 yaşına geldiğinde 2 tane doktora yapmış, Turing Testi ve Turing Makinesinin mucidi, Turing Ödüllerinin isim babası, modern bilgisayarların kavramsal temelini oluşturan üstün bir zeka.

Matematik ve kriptoloji alanında yaptığı katkıların öldükten sonra daha çok anlaşıldığı, İngiltere Kraliçesinin 59 yıl sonra affettiği farklı ve ilginç bir bilim insanı.

Alan Turing Kimdir?

Pek mümkün olmasa da yazının başında, Alan Turing ile ilgili elimden geldiğince kısa bilgiler vermek istedim. 42 yıllık ömrüne bilim ve yaşam adına sığdırabilecekleri elbette ki yukarıdakilerden çok daha fazlası. İsterseniz gelin bu dâhiyi biraz daha yakından tanıyalım.

Alan Turing (1912-1954)

Alan Mathison Turing, 23 Haziran 1912 ’de Londra’da doğdu. 6 yaşındayken ailesi onu İngiltere’deki St Michael’s Okuluna gönderdi. Potansiyel bir dahi olduğu daha o yıllarda öğretmenleri tarafından fark edilmişti bile.

Öğrenime Olan İlgisi ve Matematik

Alan Turing, 1926 yılında ünlü bağımsız Sherborne okuluna kayıt oldu. Öğrenime olan ilgisi o kadar yüksekti ki; okulun ilk günü İngiltere‘deki genel greve denk gelmesine rağmen, okula gidebilmek için Southampton‘dan Sherborne‘e 97 km bisiklet sürmüştür. Bir gece yolda konaklamış ve dönemin ilk dersine yetişmeyi başarmıştır.

Turing ‘in matematik ve bilim adına merakı, klasik eğitim taraftarı öğretmenleri tarafından pek hoş karşılanmamış ve ailesine bu memnuniyetsizliği bir mektup ile bildirilmişlerdir. “Çocuğunuz eğitim almak istiyorsa klasikleri öğrenmeli, bilim veya matematikle uğraşacaksa halk okulunda işi yok” demişlerdir.

Daha küçükken doğada sürekli büyüteçle dolaşarak, gözlem ve inceleme yaptığından bahseden annesi ve ailesi bu mektubu aldığında sizce ne düşünmüş olabilirler ki?

Ya da okulun ilk gününe 97 km bisiklet sürerek gelen birini bu mektup yıldırmış mıdır sizce? Tabi ki hayır!

Alan Turing, bilim adına sorgulamaya ve öğrenmeye devam etmiş, ileri matematik dersleri almamasına rağmen Einstein ‘ın ve Newton‘un “Hareket Kanunlarının sorgulanması” çalışması ile karşı karşıya kalmıştır. Turing bunu sadece kavramakla kalmamış aynı zamanda bu çalışmayı daha da ilerletmiştir.

Hayatını sürekli sahada geçirmiş, sürekli deneyler, ölçümler ve çizimler yapmış olması, Alan Turing ’i bilimin hep içerisinde yer almasını ve bilimi yaşamasını sağlamıştır.

İlk Aşk ve Ölüm Acısı Alan Turing ‘i Bambaşka Biri Yapıyor

Sherborne Okulundaki herkes onu kıskanılacak derecede dahi ve farklı biri olarak görüyordu. Turing ‘in ilginç kişiliği diğer öğrenciler tarafından hoş karşılanmıyor, her fırsatta okulun şımarık öğrencileri tarafından şiddete maruz kalıyordu. Ama Christopher Morcom onlardan biri değildi. Alan Turing gibi bir dahi olmasa da etrafındaki diğer öğrencilerden çok farklı ve zekiydi.

Alan Turing ve Christopher Morcom

Öyle ki okuldaki matematik dersleri her ikisine de çok basit geliyordu ve ders boyunca sıkılmamak için birbirlerine kriptolu mesajlar yolluyorlardı. Kriptoloji ikisinin de özel ilgi alanıydı.

Alan Turing, işte tam da bu dönemde matematik ve kriptolojiye aşırı ilgili ve istekli olduğunu fark etti. Aynı zamanda hem cinslerine karşı ilgili olduğunu da.

Bir gün bu duygularını Christopher Morcom ‘a kriptolu bir mesajla “Seni seviyorum” diyerek iletmek istedi. Fakat arkadaşının okulun bitimine birkaç hafta kala, tam da bu notu iletmek üzereyken tüberkülozdan ölmesi, Alan Turing ‘i artık çok daha farklı, içine kapanık ve dini inançları da yıkılmış biri haline getirdi.

İkinci Dünya Savaşını Bitiren, Kod Kırıcı Alan Turing

İkinci dünya savaşı çıktığı sırada İngiliz Kraliyet Donanması, Almanların kriptolu haberleşme aracı olan Enigma ‘yı kırabilmek adına ülkede bulunan kriptoloji ve olasılık bilimi uzmanlarını Bletchley Radio Manufacturing adındaki bir telsiz fabrikasına gizli bir şekilde topladı.

Alan Turing ‘in farklı kişiliği donanma komutanı tarafından hoş karşılanmasa da, kendisine bu ekibin içinde yer bulabildi. Enigma makinesi hakkında daha önce bilgi sahibi olması bunda etkin rol oynadı da denebilir.

The Imitation Game: Enigma Filminden Bir Sahne. Alan Turing ve Arkadaşları Enigma İle Tanışıyor.

Ancak Turing, ekip arkadaşları ile uyum içinde çalışamadı, çalışmazdı da. Çünkü onun dışındaki herkes, imkansız olduğu düşünülmesine rağmen Enigma ‘nın insan uğraşı ile çözülebileceğini düşünüyordu.

Fakat Turing ancak böyle bir makinenin şifrelerinin, tasarlanmış başka bir makine tarafından kırılabileceğini düşünmüştü ve bir makine tasarlamaya başladı.

Ekip arkadaşlarının yanı sıra İngiliz kraliyet donanması, Amerikalılar, Fransızlar Enigma ‘nın kırılması imkansız bir makine olduğunu ve bu sebepten savaşın seyrinin aleyhlerinde devam edeceğini düşünüyorlardı.

Haksız da sayılmazlardı.

İlginizi Çekebilir: İkinci Dünya Savaşı ‘nın 10 Kritik Buluşu

Nazilerin Enigma ‘sı Nasıl Bir Makineydi?

Enigma, Alman bilim adamı Arthur Scherbius tarafından Birinci Dünya Savaşı sonlarında geliştirilmiş bir kod şifreleme makinesiydi.

Girilen mesajın her bir harfini rastgele başka bir harfle eşleştiren makine, düşmanların müttefiklerin iletişiminden istihbarat elde etmesini sonuçsuz bırakıyordu.

Alman bilim adamı Arthur Scherbius tarafından geliştirilmiş kod şifreleme makinesi: Enigma

Enigma ‘nın kodları Naziler tarafından her 18 saatte bir değiştiriliyordu.

Enigma ‘da 159 trilyon olası ayardan daha fazlası mevcuttu.

Enigma ‘yı kırabilmek için görevlendirilen ekiple yani insan uğraşıyla 20 milyon yılda çözülecek ayarı 20 dakikada çözmek gerekiyordu. Bu imkansız gibi görünen durum için Alan Turing ‘in aklında bir makine vardı.

Bombe Makinesi (Christopher)

Turing, Bombe makinesini tasarlarken birçok engelle karşılaştı. Bu makinenin tasarlanabilmesi için 100.000 sterlin ve zaman gerekiyordu. İngiliz donanma komutanı çok hoşlanmadığı Alan ‘ın bu isteklerini reddetti.

Hedefine ulaşmadaki tüm engelleri aşmayı daha okul yıllarında alışkanlık haline getiren Turing, dönemin İngiltere Başbakanı olan Winston Churchill ‘e bir mektup gönderdi.

İngiltere Başbakanı Churchill, gerekli parayı sağladı ve Alan Turing ‘i Enigma ‘yı çözmeye çalışan ekibin lideri olarak atadı. Turing işe yaramaz olarak gördüğü bazı personeli kovdu ve yerine kendisinin tasarladığı ve gazetede yayımlanan çapraz bulmacayı çözenler arasında mülakat yaparak ekibe dahil etti.

Bu ekibin zekası ve güzelliği ile en dikkat çekici ismi Joan Clarke ‘dı. Alan Turing eşcinsel olmasına rağmen çalışmalarda yanında kalabilmesi için ona evlilik teklifi etti ve nişanlandılar.

Alan Turing Bombe Makinesini Tasarlarken. (The Imitation Game: Enigma Filmi )

Turing ‘in Enigma ‘nın şifreli mesajlarını çözmek için tasarladığı makine Bombe olarak adlandırıldı. Ama Turing ona Christopher diyordu. Christopher Morcom ‘un okul yıllarında onu kriptoloji alanına yönlendirilmesinden mi, yoksa ona aşkından dolayı mı bu ismi verildiği bilinmez ama genelde tutku ile çalışmasını izlediği makinesi için Christopher ismini kullanıyordu.

Enigma ‘nın Şifresini Çözen Bombe Makinesi (Christopher)

İkinci Dünya Savaşının Gizli Kahramanı: Alan Turing

Alan Turing ve ekip arkadaşları Enigma ‘yı kırmayı planladıkları Bombe ‘yi tasarlamış ve çalıştırmayı başarmışlardı. Fakat makine beklenenden daha yavaş çalışmaktaydı ve kodları kırmak için gerekli süreyi her seferinde aşıyordu. Turing günlerce bu sorunu çözmek için çabaladı.

Daha sonra Alan Turing bir ayrıntıya dikkat etti. Nazilerin her sabah bir hava raporu yayımladığını ve bu raporun sonunda her seferinde “Çok Yaşa Hitler” ile bittiğini fark etti. Bunun üzerine Bombe makinesinde bir revizyona gitti ve daha dar bir aralıkta şifre çözmesini sağladı.

Hitlere bağlılıklarını abartarak her alanda göstermek isteyen Naziler savaşın seyrini değiştiren çok büyük bir hata yapmışlardı.

Başarmışlardı. Şifresinin çözülmesinin imkansız olduğu düşünülen Enigma artık kırılmıştı.

Dışlanmış ve Yalnız Kalmış Alan Turing

Avrupa‘da savaşın sona ermesi ile matematikteki mantık üzerine fikirlerini, kriptolojideki savaş sırasında elde ettiği tecrübelerini ve elektronik aletler hakkındaki bilgisini bir araya getirerek modern anlamdaki ilk elektronik bilgisayarı oluşturmaya karar verdi.

Fakat savaş sırasında Enigma ‘nın kırılması ile ilgili bilgiler devlet sırrı olarak kalmasından dolayı çalışmalarını rahatça sürdüremedi. Enigma 50 yıldan fazla sır olarak kaldı.

1952 yılında evinde yaşanan bir hırsızlık olayının soruşturulması sırasında Alan Turing ‘in eşcinsel olduğu ortaya çıktı. O dönemde İngiltere’de eşcinsellik bir ahlak suçuydu ve hakim Turing ‘e iki seçenek sundu. 2 yıl hapis veya kimyasal hadım cezası!

Turing çalışmalarına devam edebilmek adına ve hapiste başına gelebilecek kötü olayları düşünerek kimyasal hadım yöntemini tercih etti.

Bu dönemde almış olduğu ilaçlar onun vücut ve ruh sağlığını bozmaya başladı. Cinsel tercihinin ifşa olmasından dolayı yalnızlığa terk edilen Turing çalışmalarına devam edemez duruma geldi.

Turing ‘in bu zor dönemlerinde ona yardımcı olmaya çalışan tek kişi eski nişanlısı Joan Clarke ‘dı.

Çok Sevdiği Elmayı Son Kez Isırdı

Turing elmayı çok severdi ve her gece yatmadan önce bir elma yemeyi alışkanlık haline getirmişti.

7 Haziran 1954 ‘te evinde ölü olarak bulundu. Polis raporlarına göre Turing intihar etmişti. Hem de o çok sevdiği elmasını siyanüre batırıp ısırarak.

Annesi, onun acemice yapılmış bir kimya deneyinden sonra ellerinde kalan siyanür nedeniyle öldüğünü düşünse de, Turing ‘i tanıyanlar onun intihar etme olasılığının daha inandırıcı bir sebep olduğunu düşünebilirdi.

Peki Alan Turing Gerçekten İntihar Mı Etti?

Bu sorunun cevabı için birçok komplo teorisi üretildi. Bunlardan biri; çok şey biliyordu ve bunları bir yerde anlatması ihtimaline karşı İngiliz gizli servisi (MI6) tarafından intihar süsü verilerek öldürüldüğü iddia edildi.

Neden savaştan yıllar sonra böyle bir şey yapsınlar ki sorusunu duyar gibiyim. Söyledim ya bunların hepsi komplo teorisi ve buna cevap olarak da Alan Turing ‘in cinsel tercihinin bir tehdit ve şantaj için kullanılabilmesi, bilginin kolay elde edilebileceği düşünülmesi olabilir.

Ama gerçeğe yakın olan ihtimalin resmi kayıtlarda da yer aldığı gibi Turing ‘in gerçekten intihar etmiş olmasıdır.

Turing ‘in aldığı kimyasal hadım ilaçları onu yaşamdan uzaklaştırmış olma ihtimali sanırım daha yüksek bir ihtimal.

Çocukluğunda Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler masalının çok sevdiği iddia edilen bu yalnız adam, masaldaki zehirli elmayı kendi imal ederek, kendisini dışlayan tüm dünyayı ilelebet terk etmiştir.

Ölümüne sebep olan yarısı yenmiş siyanürlü elma ise Turing’in intiharının bir simgesi haline gelmiştir.

Apple ‘ın Logosu Alan Turing’ in Ölümünden Mi Esinlendi?

Apple ‘ın logosunun Alan Turing ‘in ölümünden esinlenerek tasarlandığı bilim dünyasınca konuşulmakta fakat Steve Jobs biyografisinde; Apple ‘ın simgesinin Alan Turing ‘in ölümüyle ilgisi olmadığını belirtmiştir.

Ne diyelim güzel bir rastlantı olmuş sanki!

Alan Turing Kendini Dahi Olarak Görüyor Muydu?

Herkes onu dahi olarak görürken o kendisini şu sözlerle anlatıyordu.

“Newton binom teoremini 22 yaşında keşfetmişti. Albert Einstein 26 yaşında iken dünyayı değiştiren 4 makale yazdı. Söyleyebileceğim kadarıyla ancak vasatım “

Kraliçe, Alan Turing ‘ten Özür Diliyor

Toplumsal tahammülsüzlükler nedeniyle çok erken yaşta hayata veda eden ve unutturulmaya çalışılan 2.Dünya Savaşının gizli kahramanı, dahi Turing, hak ettiği saygı geç de olsa verilmeye başlandı.

2013 yılında Kraliçe 2.Elizabeth, ölümünün ardından Turing’ e kraliyet affı bahşedip, eşsiz kahramanlığı için onurlandırdı.

2013 yılında Kraliçe 2.Elizabeth, Alan Turing’ i 59 Yıl Sonra Affetti

Alan Turing Bronz Heykeli

Manchester Sackville Park‘ta, bankta oturmuş şekilde ve elinde elmayla bir heykeli bulunmaktadır.

Manchester Sackville Park’taki Alan Turing Bronz Heykeli

Bu heykelin önündeki levhada aynen şöyle yazar.

Alan Mathison Turing

1912-1954

Father of Computer Science Mathematician, Logician Wartime Codebreaker, Victim of Prejudice. (Bilgisayar Biliminin Babası Matematikçi, Savaş Zamanı Kodkırıcı, Önyargı Kurbanı.)

Mathematics, rightly viewed possesses not only truth but supreme beauty, a beauty cold and austere like that of sclpture. – Bertrand Russell

(Doğru bir açıyla bakılan matematik, sadece gerçeğe değil aynı zamanda yüce bir güzelliğe, heykel gibi soğuk ve sade bir güzelliğe sahiptir.)

Alan Turing Bronz Heykeli Önündeki Levhada Ona İthafen Yazılanlar

The Imitation Game: Enigma Filmi

Tarihte ilk gösterime giren Enigma filminde Alan Turing ’ten hiç bahsedilmediğini biliyor muydunuz?

2001 yılında İngiliz yapımı Enigma isimli filmde yine 2.Dünya Savaşı sırasında Enigma Makinesinin nasıl kırıldığı işlenmesine rağmen, filmde Alan Turing ‘e hiç yer verilmemiştir.

İngiliz Yapımı, 2001 Yılında Gösterime Giren, Turing ‘siz Enigma Filmi

Bizim bu başlık altında ele alacağımız film ise; The Imitation Game: Enigma. Alan Turing ‘in yaşamının cesurca anlatıldığı ABD yapımı uyarlama bir sinema filmidir.

Baş Rolünü Benedict Cumberbatch ‘ın Oynadığı The Imitation Game: Enigma Filmi

“Dikkatle dinliyor musunuz? Güzel. Bir şeyi dikkatle dinlemiyorsanız önemli bazı şeyleri kaçırırsınız! Duraklamayacağım. Söylediklerimi tekrarlamayacağım. Ve siz de sözümü kesmeyin!” sözleriyle başlayan, baş rolünü Benedict Cumberbatch ‘ın oynadığı film, Alan Turing ‘i yakından tanımak isteyenler için mükemmel bir yapıt.

Bu yazıya ulaşmışsanız yüksek ihtimalle bu filmi izlemişsinizdir. Ama eğer izlememişseniz, izlemenizi kesinlikle tavsiye ederim.

Alan Turing Kimdir başlıklı yazımı filmde beni etkileyen bazı repliklere yer vererek sonlandırmak istiyorum.

Okul yıllarında Christopher Morcom, Alan Turing ‘e kriptolu mesajların ne demek olduğunu anlatır ve Turing:

“Konuşmaktan ne kadar farklı. İnsanlar birbirleri ile konuşurken ne demek istediklerini söylemezler. Başka bir şey söylerler ve senden anlamanı beklerler. Ben asla yapmam. Peki farklı olan nedir?”

Turing 1952 yılında dedektif tarafından sorgulanırken belki de hayatını özetleyen bir cümle dile getirmiştir:

“Siz çilek seversiniz, ben buz pateninden nefret ederim, siz duygusal filmlerde ağlarsınız, bense polene alerjiğimdir. Beynimizin farklı çalıştığı, farklı düşündüğümüz anlamına gelmiyorsa farklı zevkler, farklı tercihlerdeki amaç nedir?”

50 Sterlinlik Banknotlarda Turing’in Resmi Olacak

İngiltere Merkez Bankası, 50 Sterlinlik banknotlarda Alan Turing ‘in fotoğrafını kullanma kararı aldı.

Yeni 50 sterlinlik banknot, İngiltere’nin kağıt paradan plastik paraya geçişinin son halkası olması özelliğini de taşıyor.

Ayrıca banknotların 2021’de tedavüle girmesi bekleniyor.

İngiltere Merkez Bankasının basacağı yeni 50 Sterlinlik banknotlarda Turing yer alacak.

Şu an bu siteye bu yazıyı yazabiliyorsam, yapay zeka ile ilgili günümüzdeki gelişmelerden bahsedebiliyorsak hatta Yapay Zekaların Sanatçıların olup olamayacağını tartışır duruma geldiysek hepsi bu üstün zekalı, savaşın seyrini değiştiren gizli kahramanın sayesinde.

Teşekkürler Alan Turing!

Görüşlerinizle, önerilerinizle ve sorularınızla içeriklerimize katkıda bulunabilirsiniz. Katkılarınızdan dolayı şimdiden teşekkür ediyorum.

Takipte kalmanız dileğiyle…

Kaynaklar:

• Ayhan Tarakcı – Teknoloji Tarihi #6 A.Turing Videosu
• Bilim ve Ütopya Dergisi
• http://www.tarihiolaylar.com/biyografiler/alan-turing-cv-80
• The Imutation Game:Enigma Filmi